YPR-765 A1 PRGN

Een voertuig vol verhalen

De YPR-765 A1 PRGN vormt een tastbare schakel tussen techniek, geschiedenis en de inzet van de genie in vredes- en conflictsituaties. Met dit voertuig vertelt het Geniemuseum niet alleen over staal en strategie, maar ook over mensen, missies en veranderende tijden. Een verhaal dat op deze webpagina verder wordt toegelicht.

Wanneer te bezichtigen

Dit voertuig maakt deel uit van de rijdende deelcollectie van het Geniemuseum. Het is uitsluitend te bezichtigen tijdens speciale gelegenheden of evenementen, die wij tijdig aankondigen via onze website.

^{YPR-765 A1 PRGN op het depot binnenterrein van de Van Brederodekazerne te Vught, in afwachting van revisie/restauratie (foto: J.P. Boersma, oktober 2024).}

Achtergrond en inzet

De YPR-765 werd in 1977 geïntroduceerd bij de landmacht, als resultaat van een internationale zoektocht naar een modern infanteriegevechtsvoertuig. Het ontwerp was gebaseerd op het Amerikaanse prototype XM765, voortgekomen uit de M113A1, maar aangepast aan Nederlandse eisen: inzetbaar onder gevechtsomstandigheden en geschikt voor het eigen terrein. Nederland bestelde in 1975 aanvankelijk 880 voertuigen, grotendeels geassembleerd in eigen land. Die bestelling werd later uitgebreid tot ruim 2.000 exemplaren, in coproductie met de Amerikaanse fabrikant FMC.

Met deze achtergrond werd de YPR-765 vanaf 1977 stapsgewijs ingevoerd als standaardvoertuig voor de pantserinfanterie. Een genieversie maakte aanvankelijk geen deel uit van het programma; die werd pas later ontwikkeld op basis van praktijkervaringen in het veld. Hoewel ontworpen als AIFV (Armoured Infantry Fighting Vehicle) voor inzet op de Noord-Duitse Laagvlakte, vervulde het voertuig deze rol nooit actief. De landmacht gebruikte het in uiteenlopende varianten, waaronder infanterie-, commandovoering-, antitank- en uiteindelijk ook genie-uitvoeringen. Pas tijdens missies in Bosnië en Afghanistan werd de YPR operationeel beproefd. In Afghanistan bleek het kwetsbaar voor RPG’s (raketgranaten), wat in combinatie met slijtage en veroudering leidde tot vervanging.

Amfibische eigenschappen

Net als zijn voorganger, de M113, is de YPR ontworpen met amfibische eigenschappen. Kenmerkend is de grote boeggolfkeerplaat aan de voorzijde. De aandrijving in het water verloopt via schoepen op de rupsbanden. Varen is alleen mogelijk bij geringe stroming en minimale golfslag. Door latere modificaties werd het voertuig zwaarder, waardoor het amfibisch vermogen uiteindelijk verviel. In 1979 was het voertuig nog volledig amfibisch inzetbaar, zoals te zien is in het Polygoonjournaal ‘Zwemles in Oirschot’.

^{Bekijk de video van het Polygoonjournaal ‘Zwemles in Oirschot’ uit 1979 (bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, licentie: Creative Commons).}

Ontwikkeling genieversie

De naam YPR-765 A1 PRGN staat voor:

Y: militair voertuig van Nederlandse makelij
PR: pantserrups
765: dossiernummer van de Amerikaanse fabrikant FMC
A1: modificatie binnen het project YPR-2000
PRGN: pantserrups genie

De genieversie onderscheidt zich door horizontale rekken (imperials) aan de romp, bedoeld voor het vervoer van:

landmijnen
concertina-prikkeldraad
klasse V-materieel¹ (munitie en springstoffen)

De bemanning bestaat uit drie personen (commandant, chauffeur, schutter), aangevuld met een geniegroep van vijf man. De hoofdbewapening is een .50 inch mitrailleur.

De PRGN-versie ontstond uit de operationele behoefte aan een volwaardig voertuig dat specifiek was toegerust voor genieondersteuning onder gevechtsomstandigheden. Die behoefte werd niet centraal opgelegd, maar groeide vanuit de praktijk: geniegroepen in het veld gaven zelf aan wat er ontbrak en welke aanpassingen nodig waren. De eerste stappen werden gezet begin jaren negentig, onder meer ter voorbereiding op de missie naar Bosnië.

Project YPR-2000

Vanaf 2000 werd onder andere de PRGN-versie gemodificeerd binnen het project YPR-2000 en kreeg de aanduiding A1. Deze aangepaste uitvoering was voorzien van extra pantsering, verbeterde communicatieapparatuur en een driekleuren camouflagepatroon. Niet-gemodificeerde exemplaren werden grotendeels afgestoten; de A1-versie gold sindsdien als standaard binnen de landmacht en werd ook ingezet bij internationale operaties.

Inzet in Oekraïne

Sinds 2022 levert Nederland YPR’s aan Oekraïne in de strijd tegen Rusland. In totaal zijn 196 voertuigen overgedragen, waaronder ook genieversies. Deze worden ingezet als ‘battlefield taxi’ en voor genieondersteuning in het frontgebied, bijvoorbeeld bij het aanleggen van obstakels, het ruimen van mijnen en het versterken van verdedigingslinies.²

In februari 2025 leverde Nederland nog 25 YPR-765-voertuigen voor gewondentransport (Pantser Rups Gewondentransport, PRGWT), maar gevechtsvarianten worden niet langer geleverd.

^{YPR groepsvoertuig 127 in actieve dienst op oefening in ‘full battle dress’, Bergen-Hohne, Duitsland (foto: B. Driessen, april 2012).}

Voertuiggeschiedenis: groepsvoertuig 127

Sinds maart 2024 beheert het Geniemuseum de YPR-765 A1 PRGN met kenteken KY-64-05. Dit voertuig is opgebouwd als groepsvoertuig 127, A-groep, 2e Peloton, 111 Pantsergeniecompagnie. Het is in bruikleen van de Rekwisieten Commissie Koninklijke Landmacht (RCKL).

Technische kenmerken

bemanning: 3 (chauffeur, boordschutter, commandant) en 5 groepsleden
bewapening: .50 inch Browning M2 QCB mitrailleur (12,7 mm)³
bepantsering: aluminium romp met extra pantserplaten en polyurethaanschuim
motor: Detroit Diesel 6V-53T, 267 pk, tweetakt met turbocompressor
versnellingsbak: Allison automatisch (3 vooruit, 1 achteruit)
snelheid: 65 km/u op land; amfibisch vermogen vervallen
afmetingen: 5,26 m lang × 2,82 m breed × 2,07 / 2,54 m hoog (zonder / met toren)
vering: torsiestaven met schokbrekers op voorste en achterste loopwielen
prestaties: overstap 1,50 m; actieradius 485 km
gewicht / MLC: 12 ton (leeg), 13,5 ton (gevechtsklaar); MLC 15⁴

^{¹ NAVO-classificatie voor munitie en springstoffen. ² De inzet van PRGN-versies in Oekraïne is bevestigd via internationale bronnen, waaronder Defense Express en videobeelden van Oekraïense eenheden. Het voertuig wordt daar operationeel gebruikt voor het vervoeren van geniepersoneel, het aanleggen van hindernissen en het ruimen van mijnen onder gevechtsomstandigheden. ³ QCB (Quick Change Barrel): snel verwisselbare loop voor efficiënter onderhoud en inzet bij oververhitting. ⁴ Military Load Classification: internationale gewichtscategorie voor infrastructuurbelasting.}